Йөз еллык китаптан киңәш

Гаиләбездә һәркем күп укырга яратты. Исемдә, "Казан утлары" журналының беренче номеры килү белән, аны беренче булып әти кулга ала иде, аннан соң гына башкалар укыды. Ә менә әбиемнең китаплары сандыкта саклана торган булды. ул аларны беркемгә дә бирмәде. Үзе исән чагында, мин әле бәләкәй генә кыз, аларның кайберсен карап чыктым.
Изге "Корьән" китабы берничә булган күрәсең, әбием берсен күрше карчыгына васыять итеп калдырган иде, берсе, башка китаплар белән бергә, минем әниемдә калды. Бервакыт мин аннан:
- Истәлеккә миңа да берәрсен алырга ярыймы? - дип сорадым.
Әбиебезнең бер китабы миндә хәзер. Ул моннан нәкъ 100 ел элек, 1916 елда чыккан. Бу дәреслек ислам тәртипләре буенча кыйммәтле киңәшләрне үз эченә алган. Мәсәлән, ничек юынырга, аяк киемен ничек дөрес кияргә һәм башкалар. Текстлар гарәп шрифты белән язылган һәм алар гарәпчәдән тәрҗемә ителгән.
Китапның беренче битеннән күренгәнчә, ул Казанда Харитонов типографиясендә басылган. Басмага Оренбургтагы Уку Округы попечителе 1913 елның 9 апрелендә рөхсәт биргән.
Тарихи белешмә
1880-1882 елларда бу округның попечителе булып Владимир Даль торган. 1910 елдан алып,1913 елның 13 августына кадәр, ягъни, бу дәреслекне татар һәм рус-татар мәктәпләренд сыйныф укуларында куллану өчен бастырырга ризалык алынган вакытта, Федор Владимиров попечитель булган.
Россия империясендә уку округлары1917 елга кадәр эшләгән. Алар Халык мәгарифе министрлыгының уку йортлары белән идарә иткән. Император Александр I тарафыннан чыгарылган указ нигезендә1803 елның 24 гыйнварыннан бар территория округларга бүленгән. Алар арасында Казан округы да бар. Төп урынны император университеты алып тиорган. 1804 елда Казанда да университет ачылган. Ул чагында илдә 6 округ булган булса, XX гасыр башына аларның саны уникегә җиткән. Безнең Вятка губернасы Казан округына караган.
Татар китапларын бастыру эшенең үсеше Иван Харитонов белән бәйле. Дөрес, аңа кадәр дә татар китапларын чыгарганнар, ләкин ул, милләте белән рус кешесе буларак, татарча китап бастыруда үзеннән зур өлеш кертүе белән танылган. "Татар Гутенбергы" - шул заманның матбугатында аңа әнә шундый исем биргәннәр. 1859 елда ул Казан университеты типографиясенә хәреф җыючы булып эшкә урнаша. Соңыннан үз типографиясен ачу дәрәҗәсенә ирешә. Шул вакыт эчендә ул инде татар телен камил белгән. Харитонов типографиясендә 1905-1916 елларда 568 китап бастырылган, аларның гомуми тиражы - 2,8 миллионнан артык экземпляр. Иван Харитонов эшчәнлеге тагын шунысы белән әһәмиятле, ул басма гарәп шрифтын камилләштергән, һәм ул киң кулланыла башлаган.
Зәйнәп әбием Мөхәррәмова мөгаллимә булырга теләгән. Укытучылыкка укуын тәмамлагач, тиф белән авырып киткән. Соңыннан инде белдек, бөтен ил буйлап, 1918-1922 елларда бу авыруның ниндидер билгесез төрендәге берничә эпидемия таралган булган. Үлемнән котылып калган кызын әтисе экә, аның иптәш кызлары белән барасы җиренә, җибәрми. РСФСР Халык комиссарлары Советының 1919 елның 26 декабрендә чыккан "РСФСРда грамотасызлыкны бетерү турында" декреты буенча Совет Россиясендә дәүләт программасы башлана. Аның нигезендә һәр белемле кеше башкаларны да туган телендә, теләге булганнарны рус телендә укырга-язарга өйрәтүгә җәлеп ителгән.
- Мин әтиебезнең яраткан кызы булдым, - дип сөйли иде әбиебез, - шуңа күрә 22 яшькә кадәр кияүгә дә чыкмадым. Мине сорап килүчеләрдән соң, әти миннән сорый иде: "Бу гаиләгә барасыңмы?", ә апаларымның барысын да кемгә барасын үзе хәл итте.
- Кемне сайладың соң? - дип сорагач, Зәйнәп әби бабабыз белән танышу тарихын сөйләп биргән иде. Тик монысы инде бөтенләй башка вакыйга.
Әби безгә Тукай әкиятләрен яттан сөйли,дини сурәләр укый иде. Әле хәзер дә аның теленнән төшмәгән мәкаль һәм әйтемнәр хәтеремдә уелып калган. Әбиебез шат күңелле кеше иде. Тәмле пешерүе белән танылганга, аны еш кына гаилә тантаналары өчен чәк-чәк пешергәндә булышырга чакыралар иде. Тәртип һәм чисталык урнаштыруны яратты, матур киенеп йөрде, яшел һәм куе зәңгәр төсләрне бик ошатты. Минем исемдә ул әнә шулай калган.
Хәзер үзем әби, һәм, борынгы язулы дәреслеккә карап, мин еш кына шундый уйларга биреләм: оныкларым гаилә традицияләренең кайсысына өстенлек бирер икән? Иң кызыклысы, әлегә кадәр укып бетерә алганым юк шул китапны, юка гына булса да, сизәм, аның эчтәлеге киңәшләр белән тулы. Бәлки, тормышның һәр очрагына да туры килердәйләре, - ди Зөлфия Примакова.
Иң мөһим һәм кызыклы язмаларны Татмедиа Telegram-каналында укыгыз
-
17 гыйнвар 2021 - 17:58Татарстанда 3 кеше коронавирус корбаны булган Пандемия башланганнан бирле 17 гыйнварга COVID-19дан 225 үлем очрагы теркәлгән.1800
-
17 гыйнвар 2021 - 16:002021 елга Кытай йолдызнамәсе Юлбарысларга астрологлар уңыш фаразлый, ә куяннарның хата ясаулары ихтимал. Аждаһалар чит илгә күченеп китәргә мөмкин.1800
-
17 гыйнвар 2021 - 13:002021 елда төп үзгәрешләр: эш, пенсия, ана капиталы Яңа елда россиялеләрне, шул исәптән алабугалыларны законнарда бик күп үзгәрешләр көтә: физик затлар кеременә салымны яңадан исәпләү, читтән торып эшләүне җайга салу һәм башкалар.2500
-
17 гыйнвар 2021 - 11:29Татарстанда тагын 97 кеше короновирус йоктырган Алабугада COVID-19 белән авыручылар теркәлмәгән.3200
-
17 гыйнвар 2021 - 10:432021 елда Татарстанда 2,6 миллион квадрат метрдан артык торак төзергә планлаштыралар Республикада торак төзелешенә аерым игътибар бирелә.3000
-
17 гыйнвар 2021 - 10:00Алабугада «Озак вакытлы карау системасы» проекты буенча эшче төркемнең чираттагы утырышы булды Әлеге проект Алабуга районында «Ышаныч» халыкка социаль хезмәт күрсәтү үзәгендә узган ел башында оештырылган иде.3100
-
16 гыйнвар 2021 - 17:32Татарстанда 4 кеше коронавирус инфекциясеннән вафат булган Пандемия башланганнан бирле 16 гыйнварга COVID-19дан 222 үлем очрагы теркәлгән.9200
-
16 гыйнвар 2021 - 16:00Таудан шуганнан соң... сәламәт калырга Ел башында бөтен Татарстанны коточкыч фаҗига тетрәндерде − өч яшьлек кыз Алабугада таудан шуганда имгәнеп һәлак булды.3700
-
3 декабрь 2020 - 10:57«Татмедиа» газета-журналларына ташлама белән язылырга җитешегез
-
9 ноябрь 2020 - 19:41Сездә салкын тию, ОРВИ яки COVID-19 симптомнары бармы? Аларны бер-берсеннән ничек аерырга?
-
17 гыйнвар 2021 - 09:00Алабуга педагоглары квалификацияләрен күтәрәКФУның Алабуга институты педагогларның квалификациясен күтәрү максатыннан районның мәгариф идарәсе белән хезмәттәшлек итә башлады.5000
-
14 гыйнвар 2021 - 11:55КҮҢЕЛЛЕ ӘЛИФБА #6 / "Д" хәрефе Татар әлифбасын балалар бергә өйрәнәбез.59600
-
14 гыйнвар 2021 - 10:24Алабуга районында 36 кеше коронавируска каршы прививка ясаткан Татарстанда «Спутник V» вакцинасының беренче фазасы республиканың 2,4 мең кешесенә ясалган.16600
-
14 гыйнвар 2021 - 06:25Татарстан геопорталында тарих һәйкәлләрен саклау зоналары барлыкка килде Мәгълүмат Казанның барлык тарихи мирас объектларына, шул исәптән Кремль территориясендәгеләргә дә кагыла14700
-
14 гыйнвар 2021 - 08:30Алабугада Яңа ел чараларында 70 меңнән артык кеше катнашкан Районда барлыгы 446 бәйрәм чарасы уздырылган.14700
-
14 гыйнвар 2021 - 11:32Алабугалылар Яңа ел бәйрәмнәрендә шау-шулы күршеләргә һәм низагларга зарланган Алабугада яңа ел ялларында оператив вәзгыять тотрыклы сакланган.13600
-
14 гыйнвар 2021 - 15:17Татарстан инспекторлары машина йөртүчеләргә буранда шәһәр читенә чыкмаска киңәш итә Республикада 14 һәм 15 гыйнварда һава шартларының начараюы көтелә.13500
-
14 гыйнвар 2021 - 18:57Татарстанда «Фермер мәктәбе» эшли башлый Укулар Казан дәүләт аграр университет базасында үтәчәк.13500
-
14 гыйнвар 2021 - 14:38Татарстанда кичә 92 кеше короновирус йоктырган Алабугада соңгы тәүлектә Сovid-19 белән авыручылар теркәлмәгән.13300
-
15 гыйнвар 2021 - 10:00Алабугада Туган телләр елына багышланган чаралар планы турында фикер алыштылар ТР Президенты Рөстәм Миңнеханов Указы белән 2021 ел Туган телләр һәм халык бердәмлеге елы дип игълан ителде.13200
-
14 гыйнвар 2021 - 09:23Алабугалылар узган елда күбрәк төзекләндерү һәм торак-коммуналь хуҗалык сыйфатына зарланган Барлыгы район җитәкчелеге адресына гражданнардан 567 мөрәҗәгать кабул ителгән.13100
-
15 гыйнвар 2021 - 16:57Татарстан хастаханәләрендә короновируслы авырулар өчен урыннарның өчтән бере буш Республикада Covid-19 белән авыручы пациентларны госпитализацияләү саны кими.12700
-
14 гыйнвар 2021 - 14:57Татарстанда салкында өшегән балаларның анасын тикшерү изоляторына озаттылар 22 яшьлек хатын-кыз 13 мартка кадәр сак астында булачак.12600
-
14 гыйнвар 2021 - 14:06Татарстанда ковидка каршы чикләүләр коллектив иммунитет аркасында йомшармаячак Республика бизнесының күпчелеге инде катгый тыюларсыз эшли.12200
-
16 гыйнвар 2021 - 09:00Алабугада «ЧӘЙнекләрнең тылсымлы дөньясы» күргәзмәсе эшли башлады Ул кичә, 15 гыйнварда ачылды һәм 8 февральгә кадәр эшләячәк.12000
-
14 гыйнвар 2021 - 09:59Казан журналистлары «Миллиард.татар» сайтын ачты Тарих һәм журналистиканы берләштергән медиапроектны ай ярым вакыт эчендә яхшылап эшләтеп җибәрергә ниятлиләр.11700
-
14 гыйнвар 2021 - 14:42Миңнеханов: Татарстан «Абилимпикс» хәрәкәте үсешенә ярдәм итәчәк Чемпионатта Татарстанның җыелма командасы икенче урын алды.11600
-
15 гыйнвар 2021 - 06:30Татарстанда короновируска каршы массакүләм прививка ясау февраль аена тизләнергә тиеш Февраль аенда республика алдан әйтелгәннән артыграк вакцина дозасы алырга мөмкин.10300
-
15 гыйнвар 2021 - 15:14Татарстанда узган тәүлектә короновирустан 4 үлем очрагы теркәлгән Пандемия башланганнан бирле 15 гыйнварга COVID-19дан үлүчеләр саны 218 кешегә җиткән.10300
-
15 гыйнвар 2021 - 11:54Татарстанда соңгы тәүлектә короновирус йоктыруның 96 яңа очрагы ачыкланган Алабугада кичә Сovid-19 белән 1 авыручы теркәлгән.10100
-
15 гыйнвар 2021 - 14:39КФУ профессоры: татар телендә 7 миллионга якын кеше сөйләшә Татарларның күпчелеге телне көнкүреш дәрәҗәсендә генә белә.9700
-
15 гыйнвар 2021 - 10:15Татарстан табиблары кешеләрнең салкыннан өшү сәбәпләрен атады Барыннан да ешрак исерек килеш салкынга чыккан кешеләр өши.9200
-
16 гыйнвар 2021 - 17:32Татарстанда 4 кеше коронавирус инфекциясеннән вафат булган Пандемия башланганнан бирле 16 гыйнварга COVID-19дан 222 үлем очрагы теркәлгән.9200
-
15 гыйнвар 2021 - 15:43Россиядә яшәүчеләрне кәрәзле элемтәгә бәя артуы турында кисәттеләр Бәя арту, коронавирус сәбәпле, операторларга чыгымнарын арттырырга туры килү белән аңлатыла.9100
-
15 гыйнвар 2021 - 15:18ЮХИДИ һава торышы начарлануы турында кисәтә Юлларда кар көртләре һәм бозлавык булырга мөмкин.9000
-
16 гыйнвар 2021 - 09:08ТР Яшьләр парламенты юл йөрү өчен студентлар тарифы турындагы инициативаны хуплады Республика студентлар лигасы президенты «44» тарифын кертергә тәкъдим итте.6900
-
16 гыйнвар 2021 - 13:00Алабугада район башлыгы гражданнарны кабул итте Рөстәм Нуриевка 12 алабугалы үз проблемалары белән мөрәҗәгать итте.6800
-
16 гыйнвар 2021 - 10:00Алабугада рейд барышында 33 машина йөртүче җавапка тартылган Тикшерү барышында ачыкланган хокук бозу очраклары теркәлгән һәм машина йөртүчеләргә административ беркетмәләр төзелгән.6500
-
16 гыйнвар 2021 - 11:44Татарстанда короновирус йоктыруның 98 яңа очрагы теркәлгән 16 гыйнварга алынган мәгьлүматлар буенча, Татарстанда барлыгы COVID-19 белән авыруның 14 735 очрагы теркәлгән.6500
-
16 гыйнвар 2021 - 08:00Татарстан укучыларын киберкуркынычсызлык буенча бушлай укуга чакыралар Халыкара компетенцияләр үзәге — Казан мәгълүмати технологияләр һәм элемтә техникумы «IT-Cube» балалар иҗат үзәгендә «Кибергигиена һәм зур мәгълүматлар белән эшләү» исемле бушлай курска гаризалар кабул итү башлануы турында игълан итә.6300
-
16 гыйнвар 2021 - 15:02Рөстәм Миңнеханов ТКХ өчен югары бәяләр турында: һәр мөрәҗәгатькә игътибар итәргә кирәк Президент бу мәсьәлә буенча халык арасында аңлату эшләре алып барырга кирәклеген ассызыклады.5600
-
17 гыйнвар 2021 - 09:00Алабуга педагоглары квалификацияләрен күтәрә КФУның Алабуга институты педагогларның квалификациясен күтәрү максатыннан районның мәгариф идарәсе белән хезмәттәшлек итә башлады.5000
-
16 гыйнвар 2021 - 16:00Таудан шуганнан соң... сәламәт калырга Ел башында бөтен Татарстанны коточкыч фаҗига тетрәндерде − өч яшьлек кыз Алабугада таудан шуганда имгәнеп һәлак булды.3700
-
16 гыйнвар 2021 - 11:17Татарстанда башлангыч сыйныфлар өчен татар теле буенча яңа дәреслекләр эшләнәчәк Әзер дәреслекләр полилингваль мәктәпләр һәм Филология һәм мәдәниятара багланышлар институты партнерлары — мәгариф оешмалары базасында тест уза.3300
-
17 гыйнвар 2021 - 11:29Татарстанда тагын 97 кеше короновирус йоктырган Алабугада COVID-19 белән авыручылар теркәлмәгән.3200
-
17 гыйнвар 2021 - 10:00Алабугада «Озак вакытлы карау системасы» проекты буенча эшче төркемнең чираттагы утырышы булды Әлеге проект Алабуга районында «Ышаныч» халыкка социаль хезмәт күрсәтү үзәгендә узган ел башында оештырылган иде.3100
-
17 гыйнвар 2021 - 10:432021 елда Татарстанда 2,6 миллион квадрат метрдан артык торак төзергә планлаштыралар Республикада торак төзелешенә аерым игътибар бирелә.3000
-
16 гыйнвар 2021 - 11:55Гадәттән тыш хәлләр министрлыгы хезмәткәрләре Крещение бәйрәмендә коенганда куркынычсызлык чаралары турында искә төшерә 18 гыйнвардан 19 гыйнварга каршы төндә православие дөньясы Крещение яки Богоявление бәйрәмен билгеләп үтә.2800
-
17 гыйнвар 2021 - 13:002021 елда төп үзгәрешләр: эш, пенсия, ана капиталы Яңа елда россиялеләрне, шул исәптән алабугалыларны законнарда бик күп үзгәрешләр көтә: физик затлар кеременә салымны яңадан исәпләү, читтән торып эшләүне җайга салу һәм башкалар.2500
-
17 гыйнвар 2021 - 16:002021 елга Кытай йолдызнамәсе Юлбарысларга астрологлар уңыш фаразлый, ә куяннарның хата ясаулары ихтимал. Аждаһалар чит илгә күченеп китәргә мөмкин.1800
-
17 гыйнвар 2021 - 17:58Татарстанда 3 кеше коронавирус корбаны булган Пандемия башланганнан бирле 17 гыйнварга COVID-19дан 225 үлем очрагы теркәлгән.1800
© ТАТМЕДИА. Все материалы, размещенные на сайте, защищены законом.
Перепечатка, воспроизведение и распространение в любом объеме информации,
размещенной на сайте, возможна только с письменного согласия редакций СМИ.
При поддержке Республиканского агентства по печати и массовым коммуникациям «ТАТМЕДИА».
Наименование СМИ: Алабуга нуры (Луч Елабуги)
№ свидетельства о регистрации СМИ, дата: Эл №ФС77-47504 от 30.11.2011
выдано Федеральной службой по надзору в сфере связи,
информационных технологий и массовых коммуникаций
ФИО главного редактора: Качаева Сабина Равильевна
Адрес редакции: 423600, Республика Татарстан, г. Елабуга, ул. Окружное шоссе, д. 15
Телефон редакции: (85557) 3-81-11, 3-25-45
Политика о персональных данных
Антикоррупционная политика