Армалыда күңел ачтык

Бу юлы да авылның җәй башыннан ук төзекләндерелә башлаган мәдәният йорты янында, үзәк урамда җыелучыларның өметләре акланды. Бинаның ян кырында “Бәйрәм белән, кадерле Армалылар!” дип язып куелган. Соңгы сүзенең баш хәрефтән язылуы, минем карашымча, хата түгел, монда ерак гасырлардан яшәп килүчеләргә, туган якларыннан теге яки бу сәбәп белән чыгып китеп тә, елына бер мәртәбә булса да кайтып килүне үзенең бурычы санаучыларга хөрмәт йөзеннәндер. Шөкер, Авыл көне барлык якташларны берьюлы күрергә мөмкинлек бирә.

Чара башланыр алдыннан ук кочаклашулар башланды, йөзләрдә – шатлык, елмаю – армалылар һәм аларның күршеләре яңалыклар һәм хатирәләр белән бүлеште, бер-берсендә элекке малайлар һәм кызларны – мәктәптә укыган гына түгел, гомерләренең иң бәхетле елларын бергә үткәргән кешеләрне таныдылар. Әйе, теге мәктәп тә, башкасы да юк инде, мәктәп турында Иван Жаровның борынгы агач истәлекләр күргәзмәсендәге макетлар гына искә төшереп тора. Анда мәктәп темасына гына түгел, останың башка әсәрләренә дә урын табылган. Боларның барысы да аның кул җылысын саклый шикелле, хәтта шул көнге кебек болытлы һавада да нур сибеп торалар.

Алгарак китеп, шунысын әйтим: очрашуга килгәннәрне туган авылының тарихи битләре белән биредә даими яшәүче, халык сайлаган староста Клавдия Парамонова таныштырды. Ул өлешчә әлегә торак пунктка унҗиденче гасырда нигез салынганын әйтеп узды. Колесниковлар, Парамоновлар, Кашеваровлар, соңрак – Лисиннар, Рябовлар… Бу фамилияләр әле дә тел очында, беренче килеп урнашучылар шундый фамилияләр йөрткән. Әйтергә кирәк, башта авылда (1897 ел була бу) мәктәп түгел, земаның бер сыйныфлы училищесе булган, ул мәхәллә кешеләре акчасына салынган. Сигезьеллык мәктәп бетерелгәч, армалылар күрше Морт авылына йөреп укыган. Хәзер алар Лекаревода белем ала, Армалы шул авыл җирлегенә карый да инде.

Торак пунктның атамасына килгәндә, мин бар фаразлардан берсен сайлар идем: “Алма бакчасы”, язын ак-ал чәчәкләргә күмелеп, хәзер август көннәрендә яшелләнгән, алланган җимешләрдән сыгылып торган нечкә ботаклары белән алмагачлар бүген дә бакчаларны тутырып үсә.

Календарьнең кызыл көне булмаса да

Төп күренеш колачланган мәйданчыкка кайтыйк әле. Чараны алып баручылар, киенеп-ясанган Татьяна Парамонова һәм Ирина Селезнева, кунакларны каршы алып, туган җирләренә мактау сүзләрен кызганмады. Бер сүз белән әйткәндә, “җил дә вакытында исеп, яңгыр да вакытында ява”. Бу көннең календарь битендә билгеләнгән булмавы да берни түгел, аны авыл елъязмасына кызыл төс белән билгеләп кую кирәк.

Аларның сүзләрен раслагандай, Танайкадан Вера Нурумова һәм Поспеловодан Наилә Атналина башкаруында җыр яңгырады… Бәйрәмдә катнашучыларны алар искиткеч чыгышлары белән сөендереп торды. “Покров чишмәләре” ансамбле якташларына, кунакларга, күршеләргә җырларын багышлады. Ансамбль җырчылары, дәртле гармунчыга ияреп, шаян такмаклар да башкарды.

Күрше Морт авылыннан Илназ Гаффаров матур тавышы белән куандырды, гайрәтле биюләр дә башкарды. Аның чыгышлары вакытында тамашачылар көчле алкышлар яңгыратты.

Алабуга муниципаль районы Советының җирле үзидарә органнары белән эшләү буенча бүлек башлыгы Олеся Волкова район башлыгы Геннадий Емельянов исеменнән армалыларны Авыл көне белән котлады һәм барлык ниятләренең тормышка ашуын теләде. Алабуга мәдәният идарәсе башлыгы Татьяна Сизинцева барысына сәламәтлек һәм муллык, авылның чәчәк атуын теләде. Лекарево җирле үзидарә Советын җитәкләүче Лариса Зарипова да якташлары өчен бик күп җылы сүзләр тапты.

Элек Армалыда яшәгән Анатолий Рябов, хәзер Яр Чаллы рус җәмгыятенең рәис урынбасары, туган як тарихына кыскача күзәтү ясагач, авылның гербын расларга тәкъдим итте. Сәламләү плакатында әлеге герб сурәтләнгән иде. Моннан тыш, урамнарда тәртип урнаштырырга, спорт һәм балалар өчен мәйданчыклар кору белән шөгыльләнергә чакырды. Ул якташларына 1914 елгы сугыш тарихы чагылдырылган “Помни имя свое” дип аталган китап бүләк итте, анда бәйрәмгә җыелганнарның бабалары фамилияләрен очратырга була.

Шунысы кызыклы, 1912 елдан авыл китапханәсе Кутузов исемен йөрткән, бирегә килгәннәрнең кайберләре бу турыда беренче тапкыр ишетә икән.

2019 ел Эшче һөнәрләр елы дип игълан ителгән булганга, бәйрәмдә авыл хуҗалыгында күп хезмәт куючыларны мактадылар. Гомуми эшкә үз өлешен кертүчеләрнең һәммәсе турында сөйләп, Клавдия Парамонова, үзе аларның көндәлек батырлыгын күреп торучы буларак, аларның һәркайсын төгәл сыйфатлап бирде. Аз сүзләр белән күпне белдереп әйтә белде. Прасковья Парамонова, аның белән бер фамилиядәге Нина, Любовь Колесникова, Анна Сметанина, Валентина Быстрова, шундый ук фамилияле Надежда, Валентина Парамонова – бу ветераннарга ул вакытларда фермада тиңнәр булмаган, маллары көр булганнан гына түгел, заманында терлек азыгы белән барысы да ал да гөл булмаган, ә менә сыерлары чисталыктан ялтырап торсынга, хатын-кызлар кулларын һәм көчләрен кызганмаган.

Авыл хуҗалыгы хезмәтчәннәрен генә түгел, алар өчен тиешле тормыш шартлары тудыручылар, балаларына белем бирүчеләрне дә билгеләп үттеләр: фельдшер-акушер Гөлфира Сабирова, укытучы Валентина Титова, китапханәче Валентина Колесникова, Анна Еремеева, почта мөдире Валентина Парамонова…

Быел түгәрәк бәйрәмнәре җиткәннәр махсус мактауда – “Кайда картларга кадер һәм ихтирам, шул кавем яхшы, алар түрдә булган бәйрәм данлы була”, – дип юкка гына әйтмиләрдер. Августта Мария Жаровага 90 яшь. Иван Быстров күптән түгел генә 85 яшен тутырды, Анатолий Сметанин да шуңа якынлаша. Таһир Сәлимов һәм Вера Быстрова үзләренең 70 яшьлеген каршылый. Зөлфинур Кәримовага, Любовь Парамоновага 65әр – данлы бәйрәмнәр. 

Салават күпере төсләре

Ул арада үзешчән артистлар халыкның күңелен күтәрүне дәвам итте, кайберәүләр биюгә кушылды. Бәйрәм шатлыгын җәйге көнгә хас булмаганча пыскаклап торган яңгыр да боза алмады. Ачык һавадагы сәхнәдә Малореченскидан килгән күршеләр күренде, алар бәллүр сарай турында җыр башкарды: кайчандыр шунда яшәгән сихерченең мәрхәмәтсезлегенә аучы чик куйган.

Иске Күклек авылыннан килгән кунаклар программага мари милли төсмере кертеп җибәрде. Аларның мәдәният йорты мөдире Татьяна Колчинаның дәртле чыгышы вакытында моңа кадәр бер тапкыр да сәхнәдә биемәгән-җырламаган кеше дә утырып кала алмады шикелле. Хисле яңгыраган “По-над речкой…”дан соң, “Гуляй, Россия, гуляй красиво” башкарылды, ә Надежда Ачаева чын  биючеләрдән дә остарак итеп, мари һәм чегән биюләрен бүләк итте, шулчак тантаналы көн салават күперендәге төсләр белән балкып куйды.

Әйтергә кирәк, концерт та, тамашачылар да күпмилләтле булып чыкты, Алабуга районы авылларында татарлар һәм руслар гына түгел, керәшеннәр, үзбәкләр, казахлар, украиннар, удмуртлар, чегәннәр дә очрый. Җирле халык мәдәниятенә аларның һәрберсе үз үзенчәлеген өсти.

Котловкадан җитәкчелегендәге “Деревенька плюс” ансамблен шулай ук җылы каршыладылар. Алар сирәк ишетелә торган шаян лирик җырлар алып килгән. Кечкенә генә буйлы Анны Бондаренко заманча эстрада биюләре белән шаккатырды. Виталий Сперанский чыгышы, аның белән бергә өч гүзәл затның халык җырларын башкаруы да зур алкышларга күмелде. Котловкалылар үзләренең күптөрле сәләтен күрсәтте. Яковлево артистлары да кимен куймады. Ике генә җыр тәкъдим итсәләр дә, чыгышлары чын күңелдән булды.

Лекарево авылыннан килгән биюче Любовь Кузнецованы, җырчы Татьяна Чупуринаны озаклап алкышладылар, курайда уйнау йөрәкләрне җилкетте. Бер сүз белән әйткәндә, якташларыбыз талантларга бай безнең.

Иң ахырда – конкурслар

Шулай ияләнелгән инде: мондый чаралар кулланма сәнгать осталары, камыр ашлары пешерүчеләр арасында конкурсларсыз узмый, соңгысының шарты да бар – ашамлыкка үзенчәлекле исем бирелсен.

Уеннар, бәйгеләр, викториналар – бу бәйрәмдә барысы да булды.