Җиңү турында 80 факт: Хәрби-кыр телефоны

Элемтәчеләр дивизияләрне, батальоннарны, фронтларны үз тормышлары бәрабәренә тоташтырганнар. Сугышчылар боерык яки мәгълүматны тапшырырга мөмкинлек биргән системаның бер өлеше була. Бу — көндәлек батырлык үрнәге.

Безнең «Җиңү турында 80 факт» махсус рубрикасында чираттагы факт ‒ хәрби-кыр телефоны турында. Мондый аппарат Алабуга дәүләт музей-ядкарьлеге фондларында да саклана. Исегезгә төшерәбез, Җиңү юбилеена багышланган проект «Алабуга Нуры» һәм «Новая Кама» газеталары редакциясе һәм Хәтер музее хезмәткәрләре берлегендә тормышка ашырыла.
Хәрби-кыр телефоны белән, нигездә, блиндаждагы командирлар армиянең югарыдагы җитәкчелеге яки СССР Кораллы көчләренең Югары башкомандующие белән элемтә өчен файдаланганнар. Мондый телефон буенча элемтәне элемтәчеләр яки радистлар тәэмин иткән.

Бу ТАИ-43 кыр телефоннарын (индукцион телефон аппараты) массакүләм чыгарган вакыт була. Аны бик кыска вакыт эчендә җыйганнар, шуңа күрә аппарат бик зур популярлык казана.

ТАИ-43нең техник характеристикалары: ераклыгы — 25 км. Һава линиясе буенча — 250 км. Авырлыгы — 4,5 кг. Көчәнеше — 15 Вт. Туклану тибы — коры.

‒ Безнең фондка эләккәнче, бу телефонның кемнеке булуын әйтә алмыйбыз. Бу очракта бу кыр телефоны конкрет кемнекедер була алмый. Аның белән команда составы файдаланган, — дип аңлата Хәтер музее экскурсоводы Мәүлидә Мансуров.

Уникаль хәрби-кыр телефоны агач тартмада урнаштырылган. Тәкъдим ителгән экспонат — Бөек Ватан сугышында кыр телефоннарының иң киң таралган модельләренең берсе. Индуктор чакырулы бу аппарат 20 елга якын Кызыл Армиядә (1943-1946 еллар), ә аннары Совет Армиясендә (1946-1963 еллар) төп элемтә чарасы була. Сугыш вакытында 500 меңгә якын ТАИ-43 чыгарылган.

Аппарат СССРга ленд-лиз буенча китерелгән. Телефон каты күн чехолда саклана, үлчәме — 25×9х23 см. Чехолга күн иңбаш каешы беркетелгән. Чехолның уң ягында тимер боҗра белән рамланган тишек бар. Монда индуктор тоткасы булган уем урнаша. Чехол эчке яктан ике өлешкә бүленгән: аларда телефон трубкасы һәм аппаратның барлык өлешләре белән тимер каркас урнашкан. Каркас чехолга металл винтлар ярдәмендә беркетелгән.

Аппараттагы барлык маркировкалар һәм инструкция рус телендә бирелә. Мондый аппарат теләсә нинди батарейкалардан эшли алган.